З У Е Д Е Н І Я

пра рэлігійныя супольнасці Жлобінскага раёна

Жлобінскі Свята-Троіцкі храм

Жлобінскі Свята-Троіцкі храм быў пабудаваны ў канцы XIX стагоддзя, пасля таго, як 13 мая 1880 года падчас вялікага пажару згарэла драўляная (Крыжаўзвіжанская) царква. Месца было выбрана самае высокае, на беразе Дняпра.

Як сведчаць архівы, у пачатку XX у Жлобіне пражывала 2030 мужчын і 2140 жанчын. З іх праваслаўе вызнавалі 422 мужчыны і 515 жанчын. Але прыхаджан у Свята-Траецкай парафіі было значна больш – больш за 3700 чалавек (з улікам суседніх вёсак). Таму падчас богаслужэнняў у храме было шматлюдна. Дзейнічала царква да 1932 года, калі быў арыштаваны яе тагачасны пробашч айцец Адам Ждановіч. Пасля гэтага тут ужо не было каму служыць. Пустуючы будынак улады вырашылі выкарыстоўваць для захоўвання архіваў.

А летам 1941 года Свята-Троіцкі храм быў разбураны. У гэты час у горадзе вяліся разлютаваныя баі паміж часткамі Чырвонай Арміі і нямецка-фашысцкімі агрэсарамі. Так атрымалася, што храм аказаўся на лініі агню. Яго купалы служылі арыенцірам для прыцэльнай нямецкай артылерыі. Таму камандаваннем савецкіх падраздзяленняў, якія абараняліся, было прынята рашэнне падарваць царкву. Але, аказалася, што зрабіць гэта было не так проста. Узгадвае відавочца тых трагічных падзей жыхарка Жлобіна Анастасія Мікітоўна Вайцяхоўская (1911 года нараджэння): Царкоўная пабудова аказалася вельмі трывалай. Зарад прыйшлося закладваць тры разы. Але ўсё роўна сцены ў асноўным выстаялі. Паваліліся толькі купалы…Пасля вайны цэглу, якая засталася, мясцовыя жыхары разабралі для асабістых гаспадарчых патрэб.

У пачатку 90-х гадоў ХХ стагоддзя скончылася богаборчая эпоха. Пачалася адраджэнне духоўнага жыцця. Не засталася ў баку ад гэтага працэсу і Жлобінская Свята-Троіцкая парафія. Але сапраўднае адраджэнне тут пачалося з прыходам у траўні 1992 года новага настаяцеля протаіерэя Васіля Піліпенкі. Хаця яму на той час было ўсяго 33 гады, але за яго плячыма былі суровае жыццёвае выпрабаванне ваеннымі дарогамі Афганістана і вопыт па адраджэнні зняважаных храмаў, у тым ліку Стрэшынскай Свята-Пакроўскай царквы.

2 лістапада 1992 года пры збегу соцень вернікаў біскуп Гомельскі і Мазырскі Арыстарх (цяпер арцыбіскуп Гомельскі і Жлобінскі) асвяціў закладку першага каменя пад будаўніцтва новага белакаменнага храма ў Жлобіне. Будаўнічыя працы пачаліся амаль на тым месцы, дзе некалі стаяў такі ж белакаменны храм, разбураны ў 1941 годзе.

Пачатак 90-х гадоў быў цяжкім часам. Шмат чаго не хапала. Але задуманая на беразе Дняпра новабудоўля завяршылася ў рэкордны тэрмін - за тры гады. У многім гэта стала магчымым дзякуючы фінансавай і матэрыяльнай падтрымцы Беларускага металургічнага завода, аб'яднання па вытворчасці штучнага футра "БелФА", будтрэста № 40. Былі і прыватныя ахвяраванні. Так, сужэнская пара са Жлобіна Людміла Дзмітрыеўна і Мікалай Іванавіч Каракуліны ахвяравалі адну тысячу рублёў. На той час гэта былі вялікія грошы.

14 кастрычніка 1995 года адбылося малое асвячэнне новага Свята-Траецкага храма і першае богаслужэнне. А 21 кастрычніка - вялікае асвячэнне з удзелам Мітрапаліта Мінскага і Слуцкага Філарэта, Патрыяршага Экзарха ўсяе Беларусі. Такая велізарная праца не засталася не заўважаным Найсвяцейшым Патрыярхам Аляксіем II. Паводле яго благаславення, многія ўдзельнікі будаўніцтва былі прадстаўлены да высокіх царкоўных узнагарод. Протаіерэй Васіль Піліпенка (ён жа благачынны Жлобінскай акругі) узнагароджаны мітрай.

Сёння Жлобінская Свята-Троіцкая парафія жыве паўнавартасным духоўным жыццём. Штодня, акрамя панядзелкаў, праводзяцца набажэнствы, пры храме дзейнічае нядзельная школа (з 1992 года – школа духоўнага жывапісу, грамадская бібліятэка духоўнай літаратуры. Пастаянна ўладкоўваюцца прылеглая да храма тэрыторыя і сам храм. За мінулыя гады з'явіліся новыя пабудовы, у тым ліку і надворная званіца .

Страшынскі Свята-Пакроўскі храм

На берагах Дняпра людзі пачалі сяліцца яшчэ ў глыбокай старажытнасці. Там, дзе сёння стаіць Стрэшын, першыя пасяленцы з'явіліся ў жалезным веку (больш за 2500 гадоў таму). З часам Стрэшын стаў умацаваным ваенным паселішчам. Як сведчаць археалагічныя раскопкі, ужо ў ХII стагоддзі тут існаваў невялікі феадальны замак, абнесены валам шырынёй 10-12 метраў і ровам.

Наколькі шырока ў пачатку другога тысячагоддзя хрысціянскай эры Слова Хрыстова было распаўсюджана ў Стрэшыне? Сёння аб гэтым цяжка меркаваць. Сёння аб гэтым цяжка меркаваць. Можна сказаць толькі тое, што ў той перыяд селішча ўваходзіла ў склад Кіеўскай Русі (дакладней Тураўскай зямлі), дзе Праваслаўная Царква з'яўлялася дзяржаўным інстытутам.

Першая ж пісьмовая згадка пра Стрэшыну адносіцца да канца ХIV ст.абляцця («Спіс рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх»: БелСЭ. – Мн., 1974. Т.10.с. 89).

У другой палове ХIV стагоддзя тэрыторыя сучаснай Жлобіншчыны аказваецца ў складзе Вялікага княства Літоўскага (ВКЛ). Стрэшын стаў належаць Віленскаму капітулу - калегіі духоўных (каталіцкіх) асоб пры біскупе. Патлумачым, што Віленскае біскупства ўзнікла ў 1387 г. дзякуючы пракаталіцкай палітыцы тагачаснага вялікага князя ВКЛ Ягайлы і было зацверджана Папам Рымскім годам пазней. Да сярэдзіны ХVI стагоддзя Віленскае біскупства валодала прыкладна 11,5 тысячамі дварамі, 60-80 тысячамі прыгонных сялян.

Вялікі ўплыў каталіцкіх духоўных асоб на жыццё ў Стрэшыне зусім не азначала, што тут не засталося праваслаўных. Па сведчанні інвентарнага спісу за 1628 год у Стрэшыне нараўне з касцёлам была і царква са званіцай. Праўда, мы не ведаем, ці дзейнічала яна ў той год, бо ў перыяд з 1619 па 1632 гады з ініцыятывы уніятаў у Беларусі праваслаўныя храмы былі запячатаны. Напэўна, гэтай долі не пазбегла і Стрэшынская парафія.

У 1654 годзе Стрэшын быў захоплены ўкраінскімі казакамі і спалены. Хутчэй за ўсё тады загінулі і ўсе мясцовыя храмы (як каталіцкі, так і праваслаўны).

Новы этап у гісторыі Страшына пачаўся поле таго, як гэты населены пункт увайшоў у склад Расійскай імперыі (1793г.). Стрэшын становіцца цэнтрам воласці Рагачоўскага павета Магілёўскай губерні. У хуткім часе (у 1807 годзе) тут адбываецца важная падзея - замест трухлявай драўлянай царквы ўзводзіцца новы каменны праваслаўны храм-прыгажун у імя Пакрова Божай Маці. Будаўніцтва царквы звязана з імем графа Астэрмана-Талстога, якому Стрэшын у свой час за адрозненне ў руска-турэцкай кампаніі 1787-1791 гадоў падарыла ва ўладанне імператрыца Кацярына II.

Гэтаму культаваму збудаванню наканавана было прайсці праз многія выпрабаванні і прастаяць да нашых дзён. У гады жорсткіх ганенняў на Праваслаўную царкву (у ХХ стагоддзі) царква захавалася шмат у чым дзякуючы таму, што была прызнана помнікам архітэктуры класіцызму. Нажаль, з першапачатковага ўнутранага ўбрання храма да нас нічога не дайшло. У прыватнасці, не захавалася і ікона з выявай становішча Хрыста ў труну. Гэты абраз калісьці перадаў у дар храму ўсё той жа граф Астэрман-Талстой, якому яна ў сваю чаргу дасталася ў якасці падарунка ад самога імператара Аляксандра I (за адрозненне на Барадзінскім полі).

У канцы 1980-х гадоў пачалося адраджэнне найстарэйшага з ацалелых на Жлобіншчыне храмаў. Узяўся за гэта малады святар з Рагачова айцец Васіль Піліпенка. Рэстаўрацыя помніка стала ўсенароднай будоўляй, якая аб'яднала людзей розных узростаў, прафесій і поглядаў. Дапамогу аказвалі нават няверуючыя. Людзі аддавалі на гэта свае сціплыя зберажэнні. Сродкі выдзелілі раённыя ўлады, мясцовы калгас "1-е Мая", многія жлобінскія прадпрыемствы. Царква атрымалася адрадзіць, няхай і не ў першапачатковым выглядзе.

28 ліпеня 1991 года - памятны дзень у гісторыі Стрэшынскай парафіі. У гэты дзень сотні вернікаў хлебам-соллю, перазвонам і з кветкамі ў руках сустракалі тагачаснага біскупа Гомельскага і Мазырскага Арыстарха.

Гэтага прыезду ўладыкі чакалі не адно дзесяцігоддзе. Яму трэба было асвяціць адроджаны да жыцця храм.

Царква Усіх Святых у в. Пірэвічы

У канцы XIX ст. Пірэвічы былі адносна невялікім паселішчам, дзе, паводле звестак на 1886 г., пражывала 570 чалавек. Царквы на той момант тут не было. Але ўжо ў пачатку XX ст. узнікла неабходнасць будаўніцтва царквы і ў Пірэвічах, бо колькасць мясцовага насельніцтва перавышала ўжо 1100 чалавек.

Асноўныя выдаткі па будаўніцтве храма ўзяла на сябе мясцовая памешчыца ўдава тайнага саветніка Аляксандра Аляксееўна Раговіч. Яна ж вылучыла і неабходны ўчастак зямлі. У тыя гады давераным А. А. Раговіч быў Леанід Аляксеевіч Спыткоў. На яго і выпала асноўная нагрузка па арганізацыі будаўніцтва (з 1911 г. ён разам са сваёй жонкай М. П. Спытковай (дваранкай) стаў уладальнікам Пірэвіч. Будаўніцтва завяршылася ў 1902 г. І сёння, праз сто гадоў, Пірэвіцкая Усясвяцкая царква (пабудавана з цэглы) застаецца адным з самых вялікіх і прыгожых праваслаўных храмаў на Беларусі.З'яўляецца помнікам архітэктуры так званага неарускага стылю (А.М. Кулагін Праваслаўныя храмы на Беларусі…, с.160).

У ліку першых святароў новаадкрытай царквы былі айцец Лявонцій Глінскі, айцец Павел Кернажыцкі і псаломшчык Хрыстафор Глыбоўскі. Асвячэнне храма адбылося толькі летам 1903 г. – 6 чэрвеня (Мікалай Шуканаў Храм-юбіляр. – «ЦС», № 14, 2002).

Народная памяць захавала імя першага званара Пірэвіцкага храма. Гэта быў панскі вартаўнік, якога звалі Хок (Ірына Сасна Вёска Пірэвічы – «НД», № 70, 15.07.1999). Да гэтай справы ў яго быў Божы дар, да таго ж Хок спецыяльна ездзіў на вучобу ў Маскву. Калі званілі званы ў Пірэвічах,іх чуваць было нават у Жлобіне.

Да рэвалюцыі праваслаўны храм у Пірэвічах быў сапраўдным цэнтрам духоўнага жыцця. Мясцовыя жыхары ішлі сюды не пад прымусам, гэта была патрэба іх хрысціянскіх душ. Бо ў храме падчас гаміліі вучылі толькі дабру і светламу - паважаць бацькоў, настаўнікаў, любіць зямлю і працу, жыць сумленна. Некаторы час нават пасля рэвалюцыі пірэвіцкія настаўнікі вадзілі дзяцей у царкву на споведзь. Вядома ж, усіх нованароджаных абавязкова хрысцілі. Лічылася, што няхрышчанае дзіця, што непросеянная мука.

Дваццаць гадоў (з 1980 па 2000 г.) Пірэвіцкая Усіхсвяцкая парафія ўзначальваў протаіерэй Яўмен Якаўлевіч Малец. Гэта своеасаблівы рэкорд за 100-гадовую гісторыю мясцовай праваслаўнай абшчыны. Пачынаць сваё служэнне айцу Яўменію прыйшлося ў гады разгулу багаборства, а перадаваць ключы ад храма новаму святару - у перыяд духоўнага адраджэння.

На долю айца Яўменія выпала нямала клопатаў па адраджэнні свайго храма. Менавіта пры ім была праведзена рэстаўрацыя разбуранай яшчэ ў гады вайны званіцы. Адбылося гэта ў сярэдзіне 1990-х гг. - да 95-годдзя храма. «За сваю 95-гадовую гісторыю Пірэвіцкаму праваслаўнаму храму Усіх Святых прыйшлося прайсці праз многія выпрабаванні, - чытаем на старонках мясцовай райгазеты. - Асабліва не пашанцавала падчас апошняй вайны храмавай званіцы. У яе трапіў снарад, а сам звон немцы вывезлі ў Германію. Пры падтрымцы і садзейнічанні мясцовага саўгаса «Пірэвіцкі» і раённых улад нядаўна архітэктурны комплекс быў адноўлены, адбылося і яго асвячэнне, якое ажыццявіў уладыка Арыстарх, біскуп Гомельскі і Жлобінскі.

У 2000 годзе Пірэвіцкі прыход узначаліў новы пробашч - протаіерэй Васіль Міхайлоўскі.